Η ψυχοκινητική εξέλιξη αναφέρεται στην ομαλή πρόοδο της κίνησης, της αντίληψης, της γλώσσας και της γενικότερης μάθησης κατά την παιδική ηλικία. Κάθε παιδί ακολουθεί ένα δικό του, μοναδικό ρυθμό ανάπτυξης, γεγονός που καθιστά τη διαδικασία της παρακολούθησης της ψυχοκινητικής ανάπτυξης πολύπλοκη. Η κατανόηση των σταδίων και η έγκαιρη αναγνώριση τυχόν δυσκολιών μπορεί να είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση αναπτυξιακών προβλημάτων.
Ηλικίες – κλειδιά για την ψυχοκινητική εξέλιξη
Παρά την ποικιλομορφία στην πρόοδο της ανάπτυξης, υπάρχουν ηλικίες – κλειδιά που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της ψυχοκινητικής εξέλιξης. Αυτές είναι οι ηλικίες στις οποίες η πρόοδος μπορεί να εκτιμηθεί αντικειμενικά και οι οποίες βοηθούν στον εντοπισμό τυχόν αποκλίσεων.
Οι ηλικίες – κλειδιά που επιλέγονται για να αξιολογηθεί η ψυχοκινητική εξέλιξη είναι οι εξής:
- 6 εβδομάδων
- 9 μηνών
- 12 μηνών
- 18 μηνών
- 2,5 ετών
- 3 ετών
- 4 ετών
- 5 ετών
Σε αυτές τις ηλικίες, οι ικανότητες των παιδιών πρέπει να αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα ορόσημα ανάπτυξης. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Ωστόσο, η παρακολούθηση της προόδου του σε αυτές τις ηλικίες – κλειδιά μπορεί να αποκαλύψει αν χρειάζεται περαιτέρω έλεγχος ή παρέμβαση.
Σημαντικότητα ερεθισμάτων
Η ψυχοκινητική εξέλιξη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ένα παιδί για να αναπτυχθεί φυσιολογικά χρειάζεται να έχει ένα υγιές νευρικό σύστημα, να ακούει και να βλέπει καλά, καθώς και να δέχεται ερεθίσματα από το περιβάλλον του. Η καθημερινή αλληλεπίδραση με τους γονείς και τα αδέρφια, καθώς και η έκθεση σε διαφορετικές καταστάσεις, όπως το παιχνίδι, βοηθούν το παιδί να μάθει και να αναπτυχθεί. Τέλος, η μάθηση μέσω του παιχνιδιού είναι απαραίτητη για την ομαλή ψυχοκινητική εξέλιξη, καθώς επιτρέπει στο παιδί να εξερευνά και να αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του.
Τρόποι αξιολόγησης της ψυχοκινητικής εξέλιξης
Για την αντικειμενική αξιολόγηση της ψυχοκινητικής ανάπτυξης, είναι απαραίτητη η χρήση πιστοποιημένων μεθόδων από ειδικούς. Η έγκαιρη διάγνωση τυχόν καθυστερήσεων δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να λάβουν την κατάλληλη βοήθεια και να ξεπεράσουν τυχόν αναπτυξιακές δυσκολίες. Η ψυχοκινητική εξέλιξη χωρίζεται σε 4 βασικούς τομείς:
- Ομιλία και ακοή
- Όραση και λεπτή κινητικότητα
- Αδρή κινητικότητα
- Κοινωνική συμπεριφορά και παιχνίδι
Σημάδια καθυστέρησης στην ψυχοκινητική εξέλιξη
Σε κάθε ηλικία, υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια καθυστέρησης που μπορούν να δείξουν αν η ανάπτυξη του παιδιού είναι εκτός των φυσιολογικών ορίων. Η αναγνώριση αυτών των ενδείξεων, μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη παρέμβαση.
1ος μήνας
- Δυσκολία στην κατάποση ή αργή σίτιση
- Μη αντίδραση σε έντονο φως και ήχους
3ος μήνας
- Λανθασμένη ή ελλιπής στήριξη του κεφαλιού
- Έλλειψη παρατηρητικότητας κινούμενων αντικειμένων
- Έλλειψη χαμόγελου
- Αδυναμία «γραπώματος» αντικειμένων
4ος – 7ος μήνας
- Αδυναμία πιασίματος αντικειμένων
- Μη ικανότητα καθίσματος
- Έλλειψη στοργής προς τους οικείους
- Μη αντίδραση σε θορύβους ή χαμόγελα
8ος – 12ος μήνας
- Αδυναμία μπουσουλήματος
- Έλλειψη υπόδειξης αντικειμένων
- Μη ικανότητα να στέκεται μόνο του
13ος – 24ος μήνας
- Αδυναμία περπατήματος
- Μη μίμηση λέξεων ή κινήσεων
- Μη ακολουθία απλών οδηγιών
- Έκλειψη κατεκτημένων δεξιοτήτων
25ος – 36ος μήνας
- Μη συμμετοχή στο παιχνίδι με άλλα παιδιά
- Έλλειψη βλεμματικής επαφής
- Μη ικανότητα πηδήματος
- Μη ικανότητα ρίψης μπάλας
- Αδυναμία ανάβασης σκαλιών
- Ανεπάρκεια συμβολικού παιχνιδιού
3ος – 5ος χρόνος
- Αδιαφορία για το παιχνίδι με άλλα παιδιά
- Αδυναμία απάντησης σε βασικές ερωτήσεις
- Έντονη προσκόλληση σε ρουτίνες
- Εξάρτηση από τους γονείς για καθημερινές δραστηριότητες (σίτιση, ένδυση, μετακίνηση)
- Περπάτημα στις μύτες των ποδιών
- Έντονη σιελόρροια
- Παθητικότητα
- Φόβος
- Έντονες και τακτικές εκρήξεις θυμού
- Αποφυγή νέων δραστηριοτήτων
Συμβουλές προς τους γονείς
Η φροντίδα και η ανατροφή ενός παιδιού δεν ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες, καθώς κάθε παιδί είναι μοναδικό. Επιπλέον, είναι σκόπιμο οι γονείς να μη συγκρίνουν το παιδί τους με άλλα παιδιά. Κάθε παιδί ακολουθεί τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης και το γεγονός ότι ένα παιδί μπορεί να καθυστερεί σε κάποια ορόσημα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Σε περίπτωση που ανησυχείτε για την ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού σας, επικοινωνήστε σήμερα με την έμπειρη Παιδίατρο Δρ. Χατζηάλη Σάαντα.